Bescherm je werk

Het auteursrecht beschermt originele werken die tastbaar zijn. Je kan ze bijvoorbeeld zien en/of horen. Ideeën kunnen dus niet beschermd worden. Auteursrechtelijke bescherming geeft je als maker/auteur het exclusieve recht om je creaties openbaar te maken, te verveelvoudigen en te communiceren aan het publiek. Daarnaast kan je zelf bepalen onder welke voorwaarden anderen je creaties mogen gebruiken.

Elk origineel werk in een tastbare vorm kan auteursrechtelijk beschermd worden. Met ‘tastbaar’ bedoelen we dat het moet worden opgeschreven, geschilderd enz. Het beschermt dus geen abstracte ideeën. Het gaat om een ‘origineel’ werk als het de persoonlijke stempel van de maker draagt. Dit betekent dat er eigen creatieve keuzes zijn gemaakt. Kortom, het hoeft niet kunstzinnig of mooi te zijn. Dat er bepaalde keuzes gemaakt zijn, volstaat. Een registratie is niet nodig, want de maker bezit automatisch het auteursrecht.

Als maker verkrijg je automatisch het auteursrecht op je werk vanaf het moment dat je het maakt. Dat is zo in de meeste landen. Er is dus geen registratie vereist. Toch maken heel wat landen gebruik van een vrijwillig registratiesysteem dat geschillen over eigendom of creatiedatum kan helpen oplossen. In landen waar geen registratie van auteursrecht bestaat, zoals bijvoorbeeld in België of Nederland, kan een bewijs dat je iets op een bepaalde datum hebt gemaakt, erg nuttig zijn. Er zijn verschillende mogelijkheden om dat bewijs te leveren:

• een depot: deponeer je werk bij een notaris, een gerechtsdeurwaarder of een auteursrechtenvereniging. Een andere mogelijkheid is om je werk vast te leggen in een i-DEPOT bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP).
• een publicatie op een bepaalde datum (bijvoorbeeld in een tijdschrift of krant)
• een versiebeheersysteem voor de broncode van software

Als je samen met anderen aan een creatief project werkt, verkrijgt elke persoon, of in sommige gevallen het bedrijf -indien zo geregeld-, het auteursrecht voor de eigen bijdrage. Zo kan een brochure bestaan uit foto's, teksten, een lay-out en een logo. Elke maker heeft dan het auteursrecht op zijn creatieve werk dat deel uitmaakt van de volledige brochure. Wanneer een creatief werk door meerdere partijen wordt gemaakt, is er sprake van een gedeeld auteursrecht (co-auteurschap). Als bijvoorbeeld twee schrijvers allebei aan dezelfde tekst werken, verkrijgen ze allebei het auteursrecht.

Als je een derde inhuurt om iets voor je te creëren die geen deel uitmaakt van je bedrijf, zoals een externe freelancer, ben je mogelijk niet de eigenaar van het auteursrecht. Dat komt omdat het auteursrecht automatisch eigendom is van de persoon die het werk maakte. Er kan verwarring ontstaan wanneer een ondernemer een opdracht plaatst en betaalt voor een creatief werk. Daarom is het belangrijk om vooraf een schriftelijke overeenkomst op te stellen waarin de overdracht van het auteursrecht wordt geregeld.

Andersom, als je als werknemer voor een bedrijf werkt, is het bedrijf waarschijnlijk eigenaar van het auteursrecht, op voorwaarde dat dit in je arbeidscontract of een ander contract vastgelegd is. Als anderen je voor creatief werk inhuren, is het belangrijk om vooraf duidelijk te bepalen wie het auteursrecht toekomt, jouw werkgever of het bedrijf dat je inhuurt.

Je vindt een mooie foto op het internet die je op je website wilt gebruiken. Mag dat? Helaas niet. Het auteursrecht geeft alleen de maker – in dat geval de fotograaf – het exclusieve recht om zijn werk met het publiek te delen, openbaar te maken en te verveelvoudigen, mits het werk origineel is. De maker kan ook voorwaarden stellen waaronder anderen zijn werk mogen gebruiken, bijvoorbeeld d.m.v. een licentie zoals de Creative Commons-licentie. Die houdt in dat het werk vrij mag worden gebruikt onder de voorwaarden die in deze licentie zijn bepaald. Auteursrecht kan ook worden overgedragen. Het is dus mogelijk dat je niet alleen contact moet opnemen met de oorspronkelijke maker, maar ook met de juiste houder aan wie de rechten zijn overgedragen. Die houder kan ook een beheersvennootschap zijn zoals Pictoright (NL), Sofam (BE), SABAM (BE) ... voor foto's of Buma/Stemra (NL), SABAM (BE) ... voor muziek. De volledige lijst van beheersvennootschappen, collectieve beheersorganisaties en onafhankelijke beheersentiteiten vind je hier.

Als je een auteursrechtelijk beschermd werk gebruikt zonder toestemming van de maker, pleeg je inbreuk op het auteursrecht. Dat kan een rechtszaak als gevolg hebben. Dus als je een origineel werk van iemand anders wilt gebruiken, ga dan zeker na of het auteursrechtelijk beschermd is en wat de precieze voorwaarden voor gebruik zijn.

In België en Nederland duurt de bescherming van het auteursrecht tot 70 jaar na het overlijden van de maker. Gaat het om een anoniem of pseudoniem werk? Dan kan dat 70 jaar na de eerste publicatie van het werk zijn. De duur kan van land tot land variëren van 50 tot 70 jaar, vaak na creatie of publicatie van het werk.

Omdat het auteursrecht automatisch ontstaat, zijn er geen kosten aan verbonden. Maar als je een bewijs van de datum of het bestaan van je creatie wenst, zijn daar mogelijk kosten aan verbonden. Zo kost bijvoorbeeld het vastleggen van je werk in een i-DEPOT bij het Benelux-bureau voor de intellectuele eigendom (BOIP) 37 euro.

Je kan bijvoorbeeld je auteursrechtelijk beschermde werken, zoals teksten, foto's en software, verkopen. Vergeet niet dat, ook al draag je je auteursrecht over, je als maker nog altijd bepaalde rechten behoudt. Zo behoud je steeds het recht op erkenning als maker van je werk en mag je werk niet ingrijpend worden veranderd.

Een andere manier om voordeel uit je auteursrecht te halen, is om anderen toe te staan je werken onder licentie te gebruiken, zoals:

• op platforms (bv. stocksites)
• via een collectieve beheersvennootschap zoals Buma/Stemra (NL), Pictorights (NL), SOFAM (BE), SABAM (BE) ...

Als je een literair, wetenschappelijk of artistiek werk maakt, kan je het auteursrecht meteen opeisen. Als maker/eigenaar van een auteursrechtelijk beschermd werk kan je anderen van inbreuk beschuldigen als ze je werk zonder je toestemming gebruiken en dat niet door de wet is toegestaan. In de meeste gevallen wordt met de hulp van een juridisch adviseur een eerste waarschuwing naar de potentiële inbreukmaker gestuurd, een zogenaamde ingebrekestelling. In die brief wordt de potentiële inbreukmaker over jouw rechten ingelicht en verzocht om het plegen van de inbreuk te stoppen. Vaak kan er een schikking tussen jou en de potentiële inbreukmaker getroffen worden. In sommige gevallen zal je naar de rechter moeten gaan om de inbreuk te stoppen.

Wil je meer weten over wat je verder moet doen of heb je meer informatie nodig? Onze partners kunnen je helpen!