Terug naar school: met intellectuele eigendom in de rugzak?
In september openen scholen en universiteiten hun deuren weer voor een nieuw school- of academiejaar. Terug naar school gaan betekent niet alleen nieuwe kennis opdoen, maar ook dat studenten nieuwe werken creëren: door te schrijven, te tekenen, te componeren of te coderen. Deze creatieve werken kunnen beschermd zijn door intellectuele eigendom, zoals auteursrecht. Daarnaast is het belangrijk dat studenten bij het maken van hun werken geen inbreuk maken op de rechten van anderen.
Naast de werken die door leerlingen en leerkrachten worden gemaakt, zijn er op scholen ook veel objecten te vinden die mogelijk worden beschermd door een intellectueel eigendomsrecht!
Intellectuele eigendom in scholen
Wist je bijvoorbeeld dat de gum van een potlood ooit werd beschermd door een octrooi? Destijds werd dit beschouwd als een inventieve stap. En de kleurrijke lunchtrommels met cartoons en spelfiguren zijn waarschijnlijk beschermd door merk- en/of auteursrecht. Hetzelfde geldt voor beschermde ontwerpen van de coolste rugzakken.
Plagiaat?
Het schrijven van teksten en essays kan niet zonder grondig opzoekingswerk. Het auteursrecht beschermt nieuwe werken, maar ook werken waar je inspiratie uit haalt. Op zich is er niets mis mee om je te laten inspireren, zolang je een aantal regels in acht neemt.
Waar (o.a.) studenten specifiek rekening mee moeten houden, lees je hier:
- Het is zeer belangrijk te verwijzen naar de juiste bronnen vanwaar de informatie precies gehaald wordt, wanneer je werken citeert maar ook wanneer deze geparafraseerd of samengevat worden. Je kunt de auteur van een werk citeren of ernaar verwijzen door gebruik te maken van de DOI-referentie (Digital Object Identifier) of het ISBN (International Standard Book Number) voor wetenschappelijke werken. In het geval van geoctrooieerde uitvindingen kan het octrooinummer worden toegevoegd aan de literatuurlijst.
- Worden stukken geciteerd, dan kunnen deze niet al te uitgebreid zijn. Dit betekent niet dat enkel korte aanhalingen mogelijk zijn (langere stukken uit een werk overnemen kan), maar citeren kan enkel in de mate dat het doel dit verantwoordt (bijvoorbeeld onderwijs, kritiek). Zo kan een besproken schilderij overgenomen (geciteerd) worden, maar kan je een schilderij niet overnemen wanneer het niets te maken heeft met het nieuwe werk. Belangrijk is dus dat het citaat ‘vereist’ is; het is meer dan enkel een verfraaiing van het werk.
- Meer en meer digitale programma’s worden binnen het onderwijs gebruikt om na te gaan of werken van derden gekopieerd zijn: nog een reden om hier omzichtig mee om te springen! En ook hier kunnen we niet ontsnappen aan het thema van AI, want teksten die geschreven zijn door AI worden ook steeds beter te detecteren. Maar rond AI en IE valt nog veel meer te vertellen. Wil je hier meer over weten, dan kan je dit artikel lezen.
PowerPoint met afbeeldingen
Om een PowerPoint een stuk leuker te maken, kan je foto’s toevoegen. Deze foto’s worden vaak van het internet gehaald, maar mag je niet zomaar gebruiken. Gebruik je foto’s zonder toestemming van de auteur? Dan is dit een inbreuk op auteursrecht.
Binnen het onderwijs zijn er echter specifieke uitzonderingen voorzien: foto’s ter illustratie van onderwijs zijn toegelaten zonder dat toestemming moet worden gevraagd. PowerPoints gemaakt door zowel studenten als docenten vallen hieronder. Zijn het echter foto’s die niets te maken hebben met het onderwerp, dan kunnen deze niet zomaar gebruikt worden. Daarom wordt er in dit geval het best gekozen voor foto’s die aangeboden zijn via PowerPoint zelf, in het openbaar domein zitten, onder een Creative Commons (CC) licentie vallen of zelf zijn gemaakt. Worden andere foto’s gebruikt zonder toestemming van de auteur, dan kan dit een inbreuk op het auteursrecht zijn, ook in het kader van onderwijs!