Robots en auteursrecht: hoe zit het met kunstmatige intelligentie en intellectueel eigendom?

Kunnen auteursrechtelijk beschermde teksten worden gebruikt als input voor de training van AI?

Voorlopig zijn er nog veel onzekerheden, maar de onlangs goedgekeurde AI-wet probeert enig licht op dit onderwerp te werpen. In deze AI-wet staat namelijk dat machine learning, een manier om AI te trainen, wordt beschouwd als ‘text and data mining’. Text- en datamining is een toegestane uitzondering op het auteursrecht. Dit is toegestaan als het gaat om ‘rechtmatig toegankelijke werken’ en zolang het gebruik van de werken niet ‘uitdrukkelijk en op passende wijze door de rechthebbenden is voorbehouden’.

Het is echter nog niet duidelijk wanneer aan bovenstaande eisen wordt voldaan, dus verschillende rechtszaken zullen hier context moeten creëren. In de toekomst zullen we meer duidelijkheid krijgen over hoe auteursrechtelijk beschermde werken kunnen worden gebruikt voor AI-training.

Op dit moment zijn er vooral Amerikaanse rechtszaken over dit onderwerp. Het is de moeite waard om de uitkomsten hiervan te volgen, ondanks dat het Amerikaanse auteursrecht een andere benadering heeft dan het Europese auteursrecht. De Amerikaanse zaken kunnen enige leidraad bieden voor soortgelijke vragen in de EU.

Maakt de nieuw gemaakte output inbreuk op het auteursrecht van bestaande werken?

Omdat de teksten van bijvoorbeeld grote taalmodellen nieuwe teksten zijn, gebaseerd op bestaande teksten maar geen pure kopieën, lijkt deze regel niet te worden overtreden. Toch is het niet zo eenvoudig. Ten eerste kunnen de teksten erg op elkaar lijken en in sommige gevallen is inbreuk mogelijk. Bovendien bevatten grote taalmodellen, zoals ChatGPT, zelden bronvermeldingen. Dit maakt het moeilijk om te verifiëren waarop de nieuw gemaakte tekst is gebaseerd en/of bepaalde stukken tekst woordelijk zijn overgenomen. Het zal dus sterk afhangen van de feiten van de zaak. Dit is al in discussie en zelfs het onderwerp van rechtszaken, waardoor het zeer interessant is om in de gaten te houden.

Is er sprake van auteursrecht op door AI gemaakte teksten?

Auteursrecht is van toepassing wanneer aan bepaalde criteria wordt voldaan, zoals je kunt lezen in onze smart guide. Eén van de criteria is de ‘originaliteitseis’. Om aan deze eis te voldoen, is menselijke creativiteit vereist. Deze eis impliceert dat de persoonlijkheid van de maker in het werk aanwezig is. In principe geldt dus: geen menselijke creativiteit betekent geen auteursrecht. Dit betekent dat AI zelf geen auteursrecht kan krijgen. Er zijn nog verschillende andere redenen waarom AI geen auteursrecht kan claimen, bijvoorbeeld omdat AI per definitie niet aan de originaliteitseis kan voldoen en AI haar rechten niet kan afdwingen. Of dit in de toekomst zal veranderen, is nog maar de vraag. Het is duidelijk dat ons rechtssysteem hier nog niet volledig op is voorbereid.

Wat AI interessant maakt, is dat er vaak sprake is van enige menselijke betrokkenheid: de instructies die vooraf aan de machine worden gegeven, het eventueel achteraf bewerken van het werk, enzovoort. De volgende relevante vraag is daarom: zal deze betrokkenheid voldoende en creatief genoeg zijn om auteursrecht te verkrijgen? Deze vraag is buiten de EU in verschillende gevallen beantwoord met verschillende benaderingen van het probleem, maar nog niet in de EU. Verschillende Amerikaanse zaken hebben het auteursrecht op AI-geproduceerde afbeeldingen afgewezen vanwege het gebrek aan menselijke creativiteit, ondanks uitgebreide menselijke instructies en keuzes van afbeeldingen. Op dit moment blijft het moeilijk te voorspellen wat de aanpak in de EU wordt. Specifieke aanwijzingen of resultaten die met behulp van AI zijn gemaakt en het resultaat zijn van voornamelijk een creatief proces van een persoon, kunnen echter wel worden beschermd. Nogmaals, de feiten van de zaak zijn erg belangrijk.

Kortom, als de menselijke inbreng onbeduidend is, kan in ons huidige systeem geen auteursrecht worden verleend aan de mens en ook niet aan een AI.

Kan ik als gebruiker dus gewoon de teksten kopiëren zonder het grote taalmodel van AI als bron te vermelden?

Nee, dat kun je niet doen. AI-taalmodellen hebben weliswaar geen auteursrecht op de gemaakte teksten, maar ook deze modellen zijn door mensen ontwikkeld en ze hebben algemene voorwaarden opgesteld. Bij ChatGPT mag de output bijvoorbeeld voor diverse doeleinden worden gebruikt, waaronder commercieel, maar er gelden ook diverse uitzonderingen en voorwaarden. Als je de output van een groot taalmodel kopieert, moet je hier in verschillende gevallen naar verwijzen. Transparantie over de inzet van AI is ook belangrijk.

Kan AI als uitvinder worden beschouwd?

Op dit punt is het antwoord nee, aangezien over het algemeen alleen een mens een uitvinder kan zijn. Dit is ook in Groot-Brittannië bevestigd. Veel wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar dit onderwerp en kwamen tot de conclusie dat algoritmen menselijke ontwikkelingen zijn, waarbij gebruik wordt gemaakt van metadata en deep learning-technologieën. Aan de andere kant moet het octrooirecht zorgvuldig worden geïnterpreteerd en moet de vooruitgang van deze technologieën in gedachten worden gehouden. AI is een snel evoluerend technologisch, sociaal en cultureel onderwerp waarin de verschillende IE-tools een belangrijke rol spelen.